Starzejące się społeczeństwa w Europie mogą spowodować problemy dla gospodarek państw UE. Wraz z wiekiem może wzrastać rzeczywiste obciążenie pracą. Jak sobie z tą kwestią poradzą państwa UE? Czy rozwiązaniem może być robotyzacja albo imigracja z regionów świata, gdzie współczynnik dzietności wynosi ponad 2 urodzone dzieci na rodzica?
O polityce społecznej, seniorach na Forum Ekonomicznym
Gośćmi panelu dyskusyjnego Starzejące się społeczeństwa wyzwaniem dla polityki społecznej na Forum Ekonomicznym w Karpaczu byli:
- Stanisław Szwed, Sekretarz Stanu, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
- Tomasz Targowski, Konsultant Krajowy w dziedzinie geriatrii, Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji
- Paweł Grata, Prorektor ds. Kolegium Nauk Humanistycznych, Profesor, Uniwersytet Rzeszowski
- Robert Obaz, Poseł, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Polityka senioralna
– W ostatnich latach dużo się mówi o dość niepokojącym zjawisku jakim jest starzejące się społeczeństwo. Takie tendencje demograficzne są widoczne w Polsce oraz w innych krajach Unii Europejskiej. W społeczeństwie znacznie zmniejsza się liczba młodych osób, a jednocześnie wrasta liczba starszych. Warto wiedzieć co jest powodem takiego zjawiska i z jakimi konsekwencjami się ono wiąże. – rozpoczął prowadzący panel Remigiusz Zagórski z portalu PolitykaSenioralna.pl.
– Polityka senioralna jest niezmiernie ważna. Naszym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa seniorom. Programy „Emerytura+”, „Mama 4+”, wkrótce też czternasta emerytura wspierają seniorów. Dzięki programowi „Senior+” powstają domy i kluby „Senior+”, gdzie osoby starsze spędzają czas, rozwijają swoje pasje. Dofinansowujemy projekty nakierowane na aktywizację społeczną seniorów w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych. Dbamy też o rozwój usług opiekuńczych dla seniorów, temu służy program „Opieka 75+”. – mówił wiceminister Stanisław Szwed.
– Wskaźnik dzietności jest nie do odrobienia, przegapiliśmy problem starzenia się w Polsce. Skupieni byliśmy na bieżących równie ważnych problemach jak np. bezrobocie. Starzenie się społeczeństwa jest wyzwanie i trzeba spojrzeć na nie w szerszym kontekście polityki ludnościowej, emigracyjnej, mieszkaniowej czy rynku pracy. – mówił profesor Paweł Grata.
– Nie ma sposobu na zwiększenie liczby geriatrów w Polsce. Lekarze nie chcą wybierać tej specjalizacji nad czym ubolewam. Widać, że liczba geriatrów w ostatnich latach wzrosła, ale to wciąż za mało, w szczególności, że liczba geriatrów w Polsce rozkłada się nierównomiernie i są na mapie Polski białe plamy. – mówił profesor Tomasz Targowski.
– Polityka wobec starości powinna uwzględniać różne potrzeby seniorów, którzy nie są grupą jednorodną. Seniorzy, którzy całe życie byli dobrze zorganizowani w ramach lokalnej społeczności są w komfortowej sytuacji. Na drugim biegunie są tacy, którzy lokalnie nie współpracowali, a po przejściu na emeryturę widzą, że czegoś im brakuje. – mówił poseł Robert Obaz.
Starzenie się społeczeństwa
Przeprowadzono wiele badań demograficznych, których wyniki wskazują na to, że dynamika starzenia się społeczeństwa polskiego jest zależna od natężenia urodzin. Od niemal 20 lat, w Polsce można zaobserwować znaczny spadek liczby urodzin. Kolejnym zjawiskiem jest także podniesienie wieku, w którym kobiety decydują się na swoje pierwsze dziecko. Przyczynia się do tego między innymi dłuższy okres nauki, aktywność zawodowa itd. oraz znaczenie mniej zawieranych małżeństw.
Polska już od wielu lat figuruje w pierwszej trzydziestce krajów najstarszych. Już w 2008 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadło 41 emerytów. Prognozy wskazują, że w 2060 roku na 100 osób produkcyjnych będzie przypadało aż 91 emerytów. Jest to bardzo pesymistyczny obraz. Może być jeszcze gorzej, ponieważ wciąż wzrasta też emigracja ludzi młodych. Specjaliści jednoznacznie wskazują, że tylko dość znaczący i szybki wzrost liczby urodzeń, może uchronić Polaków przed niewydolnością systemu emerytalnego. Może dojść do tego, że na emerytury nie będzie komu pracować.
Skutek kryzysu demograficznego
Jednym ze skutków kryzysu demograficznego jest wyludnianie się prowincji – wsi i miasteczek. Młodzi ludzie, aby znaleźć lepsze perspektywy migrują do większych miast, a na miejscu pozostaną tylko osoby starsze. Brak dzieci w wieku szkolnym może doprowadzić do zamykania się szkół i degradacji społecznej.
Potencjalnym rozwiązaniem może być wydłużenie wieku emerytalnego, jednak praca wraz z wiekiem znacznie obciążą i może prowadzić do rozwoju wielu poważnych chorób.
Jak sobie radzić z kryzysem demograficznym?
Aby poradzić sobie z nadciągającym kryzysem demograficznym, poszczególne państwa starają się opracować różne rozwiązania. Jednym z najbardziej popularnych rozwiązań jest wspomaganie modelu rodziny wielodzietnej. Rodziny, w których na świat przyszła trójka dzieci lub więcej, mogą liczyć na różne zniżki i ulgi, które ułatwiają codzienne życie i wspomagają rodziców w opiece nad większą grupom dzieci. Przykładem może być karta: rodzina plus. Ponadto niektóre firmy samodzielnie wprowadzają różne ulgi dla wielodzietnych.
Kolejną możliwością jest tworzenie specjalnych warunków aktywności pozazawodowej dla osób starszych. W wielu krajach Unii Europejskiej wiek emerytalny jest niższy niż w Polsce, wszystko za sprawą tego, że osoby starsze mają liczne możliwości podjęcia aktywności pozazawodowej. Powinno się poprawić sytuację materialną osób starszych, wprowadzić ulgi na leki i inne potrzebne produkty dla nich, przeciwdziałać postępowaniu dolegliwości psychofizycznych, przeciwdziałać osamotnieniu osób starszych, a także wprowadzić działania mające na celu dbanie o ich stan zdrowia.
W perspektywie postępującego kryzysu demograficznego, państwo musi zmobilizować wszelkie środki by sprostać wyzwaniom. Patrząc na prognozy, należy tak projektować politykę, aby sytuacja nie wymknęła się spod kontroli. Duże znaczenie mają np. uniwersytety trzeciego wieku, infrastruktura dostosowana do potrzeb osób starszych, kluby seniorów itd.